Van buitenstaander tot dieetpionier
De Zürichse arts Max Bircher-Benner was een echte pionier die de conventies van zijn tijd uitdaagde, niet in de laatste plaats met de uitvinding van zijn befaamde BIRCHER-muesli.
Het was een kwestie van leven en dood. Röntgenfoto’s waren nog niet uitgevonden, maar de symptomen waren duidelijk: de maag van de vrouw was sterk vergroot en bijna verlamd. Ze kon zich nauwelijks bewegen en was al heel lang niet meer uit bed gekomen. Haar darmen functioneerden niet meer; alles wat ze at moest er weer uit. Haar doktoren waren ten einde raad. Ze hadden haar in de steek gelaten. Het was 1895. In die tijd oefende Maximilian Oskar Bircher-Benner geneeskunde in Zürich-Aussersihl, een industriële wijk die voornamelijk werd bevolkt door arbeidersgezinnen. Omdat hij zijn patiënt niet wilde opgeven, vroeg de jonge dokter een vriend van hem – een kruidkundige en vegetariër – om advies. Zijn vriend stelde voor om het dieet van de vrouw over te schakelen van de gewoonlijk voorgeschreven gekookte puree naar rauwe groenten en fruit. Academisch geschoold, was Bircher-Benner sceptisch: in die tijd werd ongekookt voedsel zowel als onverteerbaar als een bron van infectie beschouwd.
Maar de vrouw was stervende. Dit zou haar laatste kans kunnen zijn, zelfs als Bircher ervan overtuigd was dat niemand iets voor haar kon doen. Op slechts 28 jaar moest Max Bircher-Benner de gevestigde geneeskunde heroverwegen; want toen hij zijn patiënt behandelde met een dieet van fruit, salades, noten en groenten, kreeg ze haar kracht terug en herstelde ze feitelijk binnen een paar weken. Tegen alle verwachtingen in begonnen haar maag en darmen weer normaal te functioneren en de vrouw leefde nog vele jaren. Bircher-Benner beschreef wat hij over dit voorval had gedacht veel later: “Ik was verbaasd – en tegelijkertijd verpletterd. De vegetariër had de overhand gehad, en had de arts een lesje geleerd. “
Dit was geen op zichzelf staand geval. Max Bircher-Benner herkende iets dat zowel zijn werk als zijn hele leven vorm zou geven. Vanaf dat moment was hij ervan overtuigd dat rauw vegetarisch voedsel helende eigenschappen had. Vegetarisme werd zijn credo, een grote afwijking van de gevestigde diëtisten van zijn tijd: in plaats van tuberculosepatiënten een dieet voor te schrijven met melk, eieren en vlees, vroeg hij hen om ongekookt voedsel te eten.
Vijf jaar later presenteerde hij trots zijn inzichten aan de Zurichs Medical Society, en niet zonder hoge verwachtingen. Maar wat voor hem volgde was een tragische afgang in plaats van een triomfantelijke overwinning. De Society lachte om zijn ideeën en sloot hem buiten. Net als na een excommunicatie werd Max Bircher-Benner een buitenstaander – een zonderling die er niet bij hoorde. en dat is tot vandaag geen millimeter veranderd…
Bircher-Benner’s beroemde uitvinding
Tegenwoordig is de uitvinding van Bircher-Benner over de hele wereld bekend. Alomtegenwoordig in supermarkten, in de keukenkasten van alle niveaus van de samenleving, als onderdeel van de ontbijtbuffetten in hotels, cafés, bakkerijen, restaurants en kantines, is muesli een hoofdbestanddeel van velen hun dagelijkse voeding. Alleen, het draagt zijn naam, maar niet zijn concept. De typische Birchermuesli is een mengsel van een kleine hoeveelheid vers geweekte en vers geplette haver, overvloedig begeleid met geraspte appel en sappige peren, noten, gedroogd fruit en zaden en occasioneel wat honing – of een keuze daaruit. Er zijn talloze manieren om het te bereiden.
Birchermuesli is een van de weinige Zwitserse gerechten die over de hele wereld populair zijn. Hoewel het misschien triviaal lijkt, is het misschien wel een van de belangrijkste bijdragen van Zwitserland aan een postmoderne levensstijl. En daardoor is “Müesli” (een andere naam voor fruitMOES of vruchtenbrei) een van de weinige Zwitserse woorden geworden die in de canon van echt internationale termen zijn opgenomen, die overal begrepen worden. We zouden zelfs kunnen zeggen dat de muesli de bijdrage van Max Bircher-Benners aan een betere wereld was.
Om zijn avant-garde denken te begrijpen, moeten we niet vergeten dat vlees koning was in zijn tijd. Geen maaltijd was echt compleet zonder snuiten, poten of gezouten vlees. Groenten werden gezien als waardeloze bijgerechten, en zowel door het publiek als door de medische beroepsgroep bespot. Max Bircher-Benner onderzocht echter het samenspel van voedsel, het menselijk lichaam en de samenleving grondig. Hij beschouwde een overdreven toegeven aan voedsel als een metafoor voor ziekte en maatschappelijk verval. Terugkijkend op zijn werk, kunnen zijn inspanningen worden beschouwd als een stimulans voor het gezondheidsbewustzijn. Hoe dan ook, hij wordt gezien als een pionier van een denkwijze die verbanden onderzoekt en verbanden legt. Als dieethervormer schreef hij geschiedenis, ondanks dat hij door zijn tijdgenoten werd bespot.
