Als we kennis maken met de hervormers op het vlak van voedingswijze en gezondheidsinzichten, kunnen we niet om Maximilian Bircher-Benner heen. Hij wordt gezien als de pionier die verbanden onderzoekt en verbanden legt. Ziekte moet altijd een diepere grond hebben. Als voedingshervormer schreef hij geschiedenis, ondanks dat hij door zijn tijdgenoten werd belachelijk gemaakt.
In 1904 opende hij een privékliniek van vijf verdiepingen en zestig bedden op de Zürichberg, niet ver van het Dolder Grand Hotel. Met zijn grote ramen en balkons met prominente zonwering lijkt het ruime gebouw een klein kasteel. In die tijd heette de nieuwe kliniek ‘Lebendige Kraft’ – levende kracht – en bood ze gasten een behandeling aan die bekend staat als ‘ordinale therapie’.
Dat Dr. Maximilian Bircher-Benner een voorwerp van spot en kleinering was onder zijn collega’s was triest, maar misschien niet verrassend, want Maximilian Oskar Bircher-Benner was bij zijn geboorte al een beetje een buitenstaander. Geboren op 22 augustus 1867, was hij een te vroeg geboren baby, mager en zwak, en werd hij tot aan zijn adolescentie overschaduwd door zijn oudere broer. Toen zijn vader, een boerenzoon die zich had opgewerkt om notaris te worden, garant stond voor failliete vrienden, verloor de familie praktisch van de ene op de andere dag alles en werd ze buitengesloten door de burgerlijke samenleving. De vader pakte de fles en er brak een storm uit over een vredig gezinsleven.
Het sanatorium werd geadverteerd als een ‘vechtinstituut’ tegen de ‘verslechtering van de constitutie van de menselijke cultuur’. Gerenommeerde Duitse schrijvers Thomas Mann en Hermann Hesse, musici als violist Yehudi Menuhin, dirigent Hans Rosbaud, staatslieden en societyvrouwen: allemaal waren ze hier te gast. De kliniek werd een mekka voor natuurgeoriënteerden, en verkreeg over de hele wereld een onvergelijkbare reputatie.
Het leven in de Bircher-Benner-kliniek was onderworpen aan een strikt regime. Bij het aanbreken van de dag stonden de gasten op. Regelmatige wandelingen door het nabijgelegen bos maakten deel uit van het programma, evenals tuinwerk, gymnastiek en spel. Koude baden en massages waren een integraal onderdeel van de behandeling, net als Max Bircher-Benners appeldieet, de huidige muesli, die werd gezien als remedie voor spijsverteringsproblemen en migraine. In 1909 beschreef Thomas Mann zijn verblijf op Zürichberg als volgt: “Mijn hardnekkige spijsvertering verbeterde opmerkelijk zoals nooit tevoren. En het verblijf werd aangenaam gemaakt door vriendelijk gezelschap en de prachtige ligging van de instelling. Het licht op bepaalde avonden zal in mijn geheugen gegrift blijven. “
Hoewel Max Bircher-Benner werd verbannen uit de medische kringen van Zürich, verwierf hij een internationale reputatie onder kruidendokters. Zijn geschriften werden gepubliceerd in Berlijn en Sint-Petersburg, en hij woonde met zijn zevenkoppige gezin in een van de hogere klassen van Zürich. Afzien van vlees en alcohol, heeft zijn professionele leven nooit gescheiden van zijn privéleven. Zijn zus was de hoofdhuishoudster van het sanatorium; zijn zonen werkten later als artsen; en zijn dochters gaven dansgymnastiek en runden het boekbindersatelier. De onderliggende overtuiging was dat in harmonie met de natuur leven en in alle dingen matigheid betrachten, de hoeksteen van een lang leven was. De zaken bloeiden en Max Bircher-Benner werd een van de beroemdste burgers van Zwitserland.
Max Bircher-Benner vond niet alleen de muesli uit, hij vormde ook het beeld van een nieuwe, holistisch denkende arts. Zijn focus richtte zich al vroeg op interne geneeskunde; een diagnose was altijd gericht op het vinden van de onderliggende oorzaken van een ziekte, en zijn behandeling was een poging om deze aan te pakken. Zijn stokpaardje was het groene blad; volwaardige plantaardige voeding, en dynamisch leven. In een commentaar op zijn eigen praktijk schreef hij: “Het is sneller om een recept uit te schrijven dan om een patiënt zijn eigen stoornis uit te leggen, hem te instrueren over voeding en een gedisciplineerde levensstijl, en hem voor de uitvoering ervan te winnen.”
